Osmanlı'da Misyonerlik

Osmanlılarla ilgili olarak İngiltere'nin Dışişleri Bakanı ve sonra da Başbakanı olan Lord Palmistan'ın bir sözü vardır. ''Türkler'e Müslümanlıkları açısından hiç bir şekilde taraftar değilim'' diyor, ''Eğer Hristiyan yapılabilirlerse  son derece mutlu olurum.''

Osmanlı'nın Tanzimat döneminden itibaren çok ciddi bir misyoner saldırısı oluyor Osmanlı topraklarına. Amerikalı Doğu Anadolu'da, Fransızlar daha ziyade Suriye, Lübnan çevrelerinde ve Batı Anadolu'da, İngilizler İstanbul  ve çevresinde etkili olmaya çalışıyorlar. 

1890'la 1900 arasında Amasya'da 10, Harput'ta 9, Mersin'de 2, Muş'ta 1, Mersin'de 2, Diyarbakır'da 3, Ergani'de 2, Mardin'de 3, Bitlis'te 2, Muş'ta 1,  Siirt'te 3, Van'da 2, Sivas'ta 20 Amerikan okulu bulunuyormuş.

Bu konuda American Board of Michen adına Mr. Divade 1895'te şöyle demeç verir: ''Derneğimiz yaklaşık 65 yıldır Türkiye'de faaliyette bulunmaktadır. Ticari ilişkiler yönünden misyonlar bu bölgede elverişli bir ortam yaratmışlardır. Bu ortam misyonların iki yönlü çalışmaları sayesinde gerçekleşmiştir. Bir, geniş bir eğitim düzeni; iki, geniş bir basın yayın örgütü. Biz bu bölge halkını yalnız bizim sattıklarımızı almaları için değil, gelecekte kurulacak tesisleri geliştirip yaşatabilecek bir düzeye gelmeleri içinde eğitiyoruz. Bu yoldan Amerikan yatırımlarına yeni alanlar açmak umudundayız. Örgütün devamlı olarak yaşayabilmesi için yapılan harcamalar yıllık 6 milyon dolar civarındadır. Amerikalılar Asya Türkiye'sinde şimdiden kara geçen bir iş kurmuşlardır. Bu durum, bütün bölge halkını bir gün bizim müşterimiz olacağına dair umudumuzu gerçekleştirmektedir. Şu anda Asya Türkiye'sinde değişik  bölgelerde 435 okulumuz ve bunlarda eğitim gören 19.795 öğrencimiz  mevcuttur.

Atatürk çok kesin tavır koyuyor, Lozan'da bu işin savaşı veriliyor. Sadece  5'e indirgenmiş misyoner okulları bir tane Tarsus'ta, bir tane Kayseri'de, bir tane Bursa'da, 3 tane İzmir ve İstanbul'da var.

Bursa'daki bir Amerikan misyoner okulunda iki Türk kızı Hristiyan  olmuşlar. Hristiyan oldukları için de bir olay çıkmış, Atatürk'te derhal okulu kapatmış. Okul mahkemeye verilmiş, Amerikan Sefiri, anılarında bu olayı uzun uzun yazıyor. Türkler bu mesele de çok kararlı gözüküyorlar diyor.

Kaynak: 

Bütün Kaleler Zaptedilmedi  Attila İlhan'la birkaç saat, Hulki Cevizoğlu, Ceviz Kabuğu Yayınları